شما خودتان متولد شهرستان هستید. دغدغه كودكان و مسائل آنها را هم دارید از طرفی محرومیت بچه های شهرستانی را هم لمس كرده اید چطور تا به حال كم درباره بچه های شهرستانی و مسائل آنها فیلم ساخته اید؟
ـ نمیدانم چرا ولی تا به حال خیلی كم درباره بچه های شهرستان و ماجراها و مسائل آنها فیلم ساخته شده. فكر می كنم چون از مركز و امكانات آن دورترند محق تر هم هستند.

برنامه ای هم برای آنها داشته اید؟
ـ همیشه در این فكر بوده ام كه برای بچه های شهرستان فیلم بسازم. حتی راجع به مسائل بچه های بوشهر و قشم هم تحقیقی انجام داده ام. چون همه فیلم های من بر پایه یك تحقیق ساخته می شوند. خیلی اوقات فكر می كنید حتی این بچه ها مال این كشور نیستند. عدم كار فرهنگی، عدم اطلاع رسانی و تولید آگاهی در برخی از مناطق كشور چنان باعث عقب ماندگی شده اند كه در مقابل می توانید رقم بالای اعتیاد در آن مناطق و یا مشكلاتی از این دست را به خوبی لمس كنید. درست وقتی ما در منطقه ای كار فرهنگی كنیم می توانیم خیلی از ریشه های معضلات اجتماعی را شناسایی كنیم و چه بسا این ما فیلمسازان باشیم كه عصای دست دولت می شویم و دولتمردان را در درمان مشكلات یاری می رسانیم. ولی این اتفاق نیفتاده است و ما كمتر درباره بچه های شهرستانی فیلم ساخته ایم.

مشكل را كجا می بینید. اگر قرار باشد دولت پول بدهد آن وقت فیلم دولتی نمی شود. شاید چون فیلم های كودكان تجاری نیستند نمی توانند رقابت كنند و به حاشیه بروند؟
ـ فكر می كنم در این بخش باید دولت اسپانسر فیلمساز باشد تا فیلمساز بتواند بدون دغدغه بازگشت سرمایه درباره مناطق محروم و به ویژه وضعیت بچه های آنجا فیلم بسازد. این كار، كار فرهنگی است و در كار فرهنگی نباید دنبال گیشه بود. اما به ناچار باید منابعی باشد كه بتوانیم از مناطق محروم و شهرستان ها و مشكلاتشان فیلمی بسازیم. وظیفه متولیان فرهنگی است كه بودجه هایی را برای كار فرهنگی مناطق محروم به فیلمسازان اختصاص دهند شبكه های استانی را هم موظف كنند كه ماحصل این كارها را پخش كنند. هدف هم این باشد كه مشكلی از مشكلات كشورمان حل شود نه اینكه ما فیلمی بسازیم برای آنكه در كشورها و جشنواره های خارجی جایزه بگیرد.

مثلاً فیلم «میلیونر زاغه نشین» كه اسكار گرفت و اتفاقاً از شبكه اول هم پخش شد. آیا ما در كشورمان از این دست بچه ها نداریم. آیا سینما نمی تواند به آنها كمك كند و دستكم ماجراهایشان را مطرح كند تا درباره آنها مسئولان و نهادهای اجتماعی تصمیم بگیرند؟
ـ البته در كشور ما از این دست شورها و حتی بكرتر فراوان است این فیلم خیلی راحت به دنیای ذهنی آدم های فقیر نزدیك شده بود. آنها به داشتن یك زندگی خوب فكر می كردند. سینما در هند به آرزوها و آمال مردم جامه عمل می پوشاند. فیلم نشان می داد كه این بچه های فقیر با همین رویاها روزگارشان را می گذراند.

ما در كشورمان از این دست سوژه ها و سوژه هایی بسیار بكرتر و جذاب تر از ماجرای میلیونر زاغه نشین داریم. چرا ما نمی توانیم چنین فیلمی بسازیم؟
ـ كاملاً درست است اما سوژه های بسیار خوبی داریم. خیلی ظرفیت ها داریم كه تاكنون از آن استفاده نشده است. اما فقط پرداختن به همین سوژه ها كافی نیست. در تمام كشور ما، سوژه های ناب و جذاب وجود دارد. سوژه های بكری كه بسیار جای كار دارد. اما فقط قرار نیست كه این مسائل خوراك ما فیلمسازان بشوند. كما اینكه اتفاقات پس از ساخته شدن میلیونر زاغه نشین بسیار دردناك تر از خود زندگی آنهاست كه سوژه فیلم شده بود.

حالا شما چرا به سراغ بچه ها آمده اید. كارنامه شما نشان از آن دارد كه دغدغه اصلی شما بچه ها هستند. بچه ها اعم از كودكان و نوجوانان.
ـ خب كاملاً واضح است كه چرا. بچه ها معصوم و خوبند. از سوی دیگر هر اتفاقی می افتد از همین دوران كودكی و نوجوانی آنها ریشه دوانده است. بچه ها بدون آنكه بخواهند به دنیا می آیند و بدون آنكه بخواهند بار مسئولیت بر شانه هایشان قرار می گیرد. جالب است كه در خانواده ها تأمین و حمایت از كودكان در حد مسائل ظاهری باقی می ماند. اما چقدر پدران با كودكشان بازی می كنند، چقدر با آنها شوخی می كنند، چقدر با آنها درد و دل می كنند و چقدر پدران از خودشان برای بچه هایشان می گویند. اكثر بچه ها به همین دلیل كه در خانه دوستی ندارند به همسالان خود پناه می برند. در همین شرایط است كه مسیرشان تغییر می كند و خیلی اتفاقات برایشان رقم می خورد. برای همین است كه باید برای بچه ها و درباره بچه ها كار شود. برای همین الان بیشتر می خواهم درباره نوجوانان و مسائلشان در فیلم هایم حرف بزنم.

اما علی الظاهر كار كردن درباره كودكان و نوجوانان سخت تر از كارهای دیگر است؟ چه از نظر خط قرمزها و چه از نظر نحوه پردازش؟
­ـ بله. مثلاً وقتی فیلم «رویای خیس» را كار می كردم با مشكلات فراوانی روبرو شدم. ببینید دوره بلوغ دوره بسیاری مهم و حیاتی در دوران رشد محسوب می شود. اگر بررسی كنید خواهید دید كه بسیاری از عقده ها، كینه ها، نفرت ها، طلاق ها و ازدواج های ناموفق مربوط به همین دوره از زندگی آدم هاست. با امر و نهی طبیعتاً نمی توانیم از پس مشكلات این دوره برآییم. فیلم «رویای خیس» را با همه پس اندازی كه در این سالها داشتم درباره همین دوران بلوغ ساختم ولی حتی اجازه ندادند در جشنواره فیلم كودك و نوجوان پخش شود. برخوردی كه با فیلم شد بسیار تكان دهنده بود. بعد مرا مجبور كردند كه پایان فیلم را تغییر دهم. این یعنی هزینه شدن پول اضافی. بعد جالب است كه همین فیلم با همان پایان قبلی اش در جشنواره فیلم رشد به عنوان بهترین فیلم ترتیبی جایزه گرفت. وقتی فیلم در شبكه سینمای خانگی پخش شد و خانواده ها و نوجوانان و جوانان فیلم را دیدند با حجم قابل توجهی از ایمیل ها و پیام های اینترنتی در وب سایت شخصی ام مواجه شدم محتوای این پیام ها همه نشان از آن داشت كه حرف های فیلم حرف خیلی ها بوده است. آنها با شخصیت «آرش» در فیلم ارتباط برقرار كرده بودند.

چرا ما نمی توانیم در جشنواره ای كه مخصوص كودكان است به خوبی به مسائل كودكان و نوجوانان بپردازیم. مگر مسائل كودكان و نوجوانان را نباید با خود آنها در میان گذاشت؟
ـ چون مدیریت جشنواره سلیقه ای و فردی شده است از طرفی، نمی توانیم با كناره گیری كردن تأثیرگذار باشیم. مجموعه ای عوامل دست به دست هم داده تا این جشنواره كم رنگ و كم رنگ تر شود.

پس جایگاه جشنواره فیلم كودك و نوجوان كجاست؟ اصلاً در این سالها ما برای چه جشنواره فیلم كودك و نوجوان برگزار كردیم؟
ـ ما درباره جشنواره فیلم كودك و نوجوان خیلی خوب شروع كردیم ولی این جشنواره نتوانست به خوبی به كارش ادامه دهد. جالب اینجاست كه در دنیا ما بیشترین جوایزمان را هم از سینمای كودك و نوجوان گرفتیم. روال جشنواره تا سال 1370 و به طور كلی اوایل دهه هفتاد خوب بود ولی از آن دیگر متوقف شده است.

چرا این توقف روی داده چرا جشنواره ای كه به قول شما جوایز جهانی برای فیلمسازان داشت به ركورد كشیده شد؟
ـ به دلیل اینكه جدی نشد حمایت نشد. در بعد فروش هم تهیه كننده ها با شكست مواجه شدند. فیلم های سینمایی تجاری بیشتر سینماها را در اختیار داشتند. از سوی دیگر به دلیل آنكه فیلم های كودك و نوجوان سوپراستار در خود نداشتند كمتر مورد توجه مخاطبان قرار می گرفتند. به همین دلایل دولت باید سینمای كودك و نوجوان را زیر پر و بال خود بگیرد. در همین حال همه چیز سلیقه ای پیش می رود. ما دنبال آدم ها نمی گردیم. باید بگردیم و پیدایشان كنیم. و البته این به معنای آن نیست كه در میانه راه رهایشان كنیم. نباید بگذاریم آدم هایی كه پیدایشان كردیم در مسیر دیگری بیفتند. در سینمای كودك و نوجوان به همین دلایل موقعیت هایمان را از دست داده ایم.

خود شما با بازیگران فیلم هایتان چنین رفتاری داشته اید؟ منظورم این است كه زندگی آنها پس از حضور در فیلمتان را پیگیری كرده اید؟
ـ البته می خواهم از سه بازیگر فیلم های رابطه، پرنده كوچك خوشبختی و بچه های ابدی یك فیلم سینمایی بسازم. در این فیلم نشان می دهم كه این سه بازیگر چگونه از سركشی هایی كه به دلیل حضور در سینما داشته اند دست كشیده و سرانجام به اعتماد به نفس رسیده اند و اینك به زندگی خود مشغولند. بچه های معلول خیلی از اینها تأثیر گرفته اند و در توانمندسازی خودشان از آنها الگوبرداری كرده اند. اینك از زمان ساخت فیلم «رابطه» 24 سال سپری شده. از ساخت فیلم «پرنده كوچك خوشبختی» 23 سال و از ساخت فیلم «بچه های ابدی» 4 سال گذشته است. این زمانها هر كدام مدتی قابل توجه اند. در این فیلم نشان خواهم داد كه مرور زمان با هر كدام از این شخصیت های فیلم چه كرده و چگونه سینما به آنها كمك كرده تا اعتماد به نفس پیدا كنند. آنها هر كدام دریافته اند كه معلولیت یك چیز خیلی كوچك در زندگی شان است. بنابراین با توانایی های دیگر خود روی پای خود ایستاده اند.

درباره سفیر صلح یونیسف چه نظری دارید. در ایران هم مثل سایر كشورها از بازیگران، سفیر صلح انتخاب شده است. اما وقتی به سفیران صلح در كشورهای خارجی نگاه می كنیم نمی توانیم از عملكرد سفیران صلح كشورمان دفاع كنیم؟ مثلاً وقتی فعالیت نیكول كیدمن یا آنجلینا جولی را می بینیم.
ـ ببینید كسانی كه در غرب این كار را می كنند و اتفاقاً بازیگران مطرحی هم هستند تمام زندگی شان را وقف بچه ها و حتی گاهی اوقات سالمندان كرده اند. در كشور ما اما این كار خیلی جدی نیست و بیشتر حالت پز دارد.

درباره فیلم ساختن برای كودكان فكر می كنید؟ كدام یك از ژانر جدی و طنز تأثیرگذارتر است؟
ـ هر دو طرفدار خاص خود را دارد. چه برای كودكان و چه درباره كودكان به هر حال اثر سینمایی در حوزه كودك و نوجوان باید جذابیت داشته باشد البته طنز برای كودكان توانسته تأثیرگذار باشد. باید توجه داشته باشیم كه كودك فضای خاص خود را دارد و كمی كه سن بچه ها بیشتر می شود آنها فانتزی های خاص خود را دارند.

ترجیح شما فیلم ساختن برای كدام سن و با چه ژانری است؟
ـ به نظر ما باید برای همه سنین كار كنیم. فقط همانطور كه گفتم باید به تفاوت ها و علایقی كه بر این اساس به وجود می آید توجه كنیم. وقتی ما از كودكان سخن می گوییم اوضاع یك جور است و وقتی از نوجوانان حرف می زنیم فانتزی هایی متفاوت دارند. آنها از عشق می گویند. از دانشگاه و به سربازی رفتن و همین طور آینده شغلی خود. در این حال نمی توانیم این موارد را نادیده بگیریم و در فیلم هایمان از دغدغه های آنها چیزی نگوییم. نمی شود. به آنها بگوییم به حرف های پدر و مادرت فكر كن ولی به نیازهایت توجهی نكن.

با این حال پس با ممیزی های زیادی در این كار مواجه می شوید؟
ـ مسلماً چون نمی توانیم خیلی حرف ها را بگوییم. به ویژه آنكه در مسائل تربیتی دست و بال ما بسته است. آنجا ما بایدها و نبایدهایی سر كار داریم كه مرتب به ما از گفتن و نگفتن حرف می زند.

اما رسانه سینما و اساساً فیلمسازی بسیار تأثیرگذار است. نمی توان از وجود چنین رسانه تأثیرگذاری بهره نبرد و بر آن چشم پوشید؟
ـ به هر حال ما در حوزه تربیتی از سینما استفاده نكرده ایم. خیلی در این زمینه فیلمی ساخته نشده است. فیلمسازی در حوزه تربیت و به ویژه تربیت كودكان استثنایی بسیار اهمیت دارد. اما اینها همه كار می خواهد.

با این اوصاف چه سرنوشتی را پیش روی جشنواره فیلم كودك و نوجوان می دانید؟
ـ امیدوارم هر واقعه ای روی می دهد به این نكته توجه كنیم كه ما فیلمسازان برای مردم فیلم می سازیم. دولت ها می آیند و می روند.. آدم ها هم همینطور. ما باید بدانیم برای چه آمده ایم سراغ سینما باید با تمام انرژی آماده بشویم كه جشنواره ها را همانطور كه باید بپردازیم. اگر می خواهیم برای كودكان كار كنیم باید با تمام وجود خود را آماده كنیم و فیلم هایی داشته باشیم كه هم بچه ها را خوشحال كند و هم اثرگذار باشد با كناره گیری و كار نكردن اتفاقی نمی افتد.

یك موضوع در حوزه كودكان و جامعه هست كه كمتر به آن پرداخته شده است. موضوع كودك آزاری در مطبوعات در برهه ای ما خیلی به این موضوع پرداختیم اما گویا انتشار اخبار وحشتناك كودك آزاری فقط حساسیت جامعه را كم كرد و در عمل اتفاقی برای كودكان بی پناه نیفتاد شما در سینما با این مقوله چگونه اید؟
ـ یادم هست سال 1370 وقتی مستند شوكران را می ساختم. برای این مجموعه در پخش كودكان 2 قسمت كار كردم كه دركانون اصلاح و تربیت می گذشت. پسربچه ای بود 9 ساله كه پدرش به او تجاوز كرده بود. برایم خیلی وحشتناك بود. ماجرای وحشتناكی بود. چه باید می كردیم. اگر بخواهید به آن بپردازیم كه حساسیت ها را از بین برده ایم. اگر از آن بگوییم كه قبح آن ریخته است. اگر هم بگوییم كه سرمان را در برف فرو كرده ایم ما معمولاً روی همه چیز هاله ای از تقدس كشیده ایم و همین باعث شده كه نتوانیم به موضوع هایی از این دست نزدیك شویم. نبابراین ما نباید صورت مسئله را پاك كنیم. باید با شرافت تمام و با تعهد برای جامعه خودمان از این دردها بگوییم تا راه درمان برایمان پیدا شود. برای همین پیشگیری از درمان مهمتر است به همین دلیل هم من عبارت «دو قدم مانده به جرم» كه فقط عبارتش در جشنواره فیلم پلیس مطرح شد را پسندیدم ولی هنوز به مفهوم این عبارت نپرداخته ایم. برای همین است كه معتقدیم فیلمسازان به ویژه در این عرصه می توانند عصای دست دولت و فرهنگسازان رسمی باشند.

در مورد عملكرد آموزش و پرورش و كودكان چه نظری دارید آموزش و پرورش می توانسته خیلی بهتر از سینما و فیلمسازان كمك بگیرد حتی از خود سینما و سالن هایش؟

ـ آموزش و پرورش خیلی نقش مهمی در این زمینه دارد. فرهنگ ما این بوده كه همیشه دور هم جمع بشویم. فرهنگ ما از فرد به جمع رسیدن بوده و در غرب همیشه فردگرایی مطرح بوده است. نباید اجاره بدهیم كه همه آدمها از دور و برمان كنار بروند این روزها در خانواده ها كمتر همه سر یك سفره جمع می شوند. با فامیل جمع نمی شوند این خیلی خطرناك است این اتفاق در مورد سینما رفتن هم افتاده است. همه می خواهند تنهایی فیلم ببینند. آموزش و پرورش می تواند بچه ها را جمع كند و این موضوع را احیا كند كه همه با هم فیلم ببینند. اصلاً سینما رفتن می تواند یك ساعت درسی باشد. حتی آموزش و پرورش می تواند بلیت سینما را نیم بها تهیه كند و برای فرهنگیان و بچه ها از آن بهره لازم را ببرد. این فیلم دیدن می تواند به كمك مسائل آموزشی بیاید از طرفی این موضوع می تواند به فیلمسازان كودك و نوجوان روحیه و انگیزه برای ساخت فیلم های بهتر و مؤثرتر برای بچه ها و دست اندركاران كودك و نوجوان بدهد.